渡辺崋山旧蔵蘭書(10)

[25] バタヒヤ(地名)諸雑記 第十三巻<欠本> verhandelingen van het bataviaansche[sic] genootschap  壱冊

バタヴィア学芸協会論叢』第13巻Verhandelingen van het Bataviaasch genootschap van kunsten en wetenschappen. 13de deel, Batavia, Lands Drukkery,1832. (16), 356 pp.と思われます。1778年4月24日、オランダのバタヴィア政庁の支援のもと、「バタヴィア学芸協会」が設立され、会長にはオランダ東インド領特任理事ラーデマーヘルJ.C.M.Rademacherが就任しました。この協会はオランダの植民地経営に必要な学術研究を推進し、インドネシアの独立(1945)後も活動を続け、1950年にインドネシア政府に移管されました。この論叢の創刊号は1780年ですが、翌年からはロッテルダムで再刊が始まりました。出島商館長ティチングやドイツ人医師フォン・シーボルト、その助手役をつとめたビュルヘルらの日本研究論文が掲載されたことでも知られています。

渡辺崋山が所蔵していた第13巻(1832)は次の3論文を収録しています。
ウェルトフレーデ病院二等医官ミュラー「ジャワのコレラ病に関する小論」
Kort Verslag aangaande de Cholera-Morbus op Java. Door M.J.E. Muller, M.D. Officier van Gezondheid der tweede klasse bij het Hospitaal van Weltevrede. pp. 1-111.

オランダ海軍二等外科医官ヒレット「アジア・コレラに関する若干の考察」
Eenige Waarnemingen omtrent de Cholera Orientalis. Door H. Schillet, Chirurgijn-Majoor van den tweeden Rang bij de Koninklijke Nederlandsche Marine. pp. 115-181

協会会員フォン・シーボルト「日本人起源論」
Verhandeling over de afkomst der Japanners. Door Dr. Von Siebold, lid des genootschaps. pp. 183-278.

この第13巻はGBSで読むことが出来ます(ただし、図版は読めません)。
http://books.google.co.jp/books?id=vI8EAAAAQAAJ&printsec=frontcover&dq=editions:0m73OagnDR93PHOa&as_brr=3#PPP7,M1

コレラの第一次パンデミー(1817-1823)の余波を受け、日本は文政5年(1822)に最初のコレラ禍に襲われました。シーボルトの日本人起源論(アイヌ起原説といわれます)の内容、またその起源論が蘭学者に受容されたかどうか、崋山とコレラ、については、別の機会に譲ります。


バタヴィア学芸協会論叢』の古渡り本としては、宇田川榕菴旧蔵の第9巻(1823)を早稲田大学古典籍総合データベースで閲覧できます。http://www.wul.waseda.ac.jp/kotenseki/html/bunko08/bunko08_b0239/index.html

この画像によれば、表紙に「Verhandelingen / van het / Bataviaasch / Genootschap / van / Konsten en wetenschappen / Negende deel」、裏表紙に「Geneesheer op Japan / Geneesheer」(日本の医師、の意)と榕菴自筆と思われるペン書きが見えます。頁付けは (2), LXXIV, 223, (3) pp., 6 plates.です。

この巻に収録されている現地政府委員セーフェンホーフェンの報告書「パレンバン都府誌」Beschrijving van de hoofdplaats van Palembang. Medegedeeld door den Heer J.J. van Sevenhoven, Commissaris van het Nederlandsch Gouvernement aldaar in 1822 en 1823.には榕菴の読書の跡(赤通し)が見られます。

また、榕菴が『舎密開宗』で「測山説」と読んだ論文、すなわちバタヴィア学芸協会会員のレインワルト教授による講演録、ジャワ島「プレアンゲル理事州の若干の山岳の高度と他の自然形態について」Over de hoogte en verdere natuurlijke gesteldheid van eenige bergen, in de Preänger regentschappen. Eene voorlezing gedaan door den Hoogleeraar C.G.C. Reinwardt, in het Bataviaasch genootschap van kunsten en wetenschappen.も収録されています。